Ihi-txoriarekin lehen kontaktua airea zeharkatzen duen soinu bereizgarri bat da. Eta besterik ez. Ez dago txoririk hegan, Txip! Ostaturiko hegaztirik ez dago, Txip! Ezin duzu soinu hori nondik datorren aurkitu…
Zerbaitek begiratzen zaituela sentitzen duzu, aztertzen zaitu, zelatatzen zaitu, Txip!
Noranahi begiratzen duzu: zerutik ezer ez, belarretik ezer ez, zeruertzetik ezer ez. Bitartean, musika fondoan Txip-Txip-Txip soinuak jarraitzen du…
Eta amore emateko zorian zaudenean, begi ertzetik irudi ñimiño bat ikusten duzu, belar-brizna baten gainean forma hartzen duena. Hain txikia? Benetan?
Han dago, belar izpiko mantu berdearen gainean, edo eguzki koloreko gari-galburuan, edo bitxilore erresalatuan. Tonu lurtarreko txoritxo bat, punta zuriekin buztan motz eta biribilduan…
… bizkar arre-gorrixka, zerrenda ilunekin gorputz osoan, sabel zurixka, eta pikotxo apur bat kurbatuta.
Bada, ikusten duzuen tokian, 10 cm inguruko tamaina eta 8 eta 12 gramo arteko pisua duela, bertako izenak kontuan hartzen baditugu -hau da, eskualde bakoitzeko berezkoak-, bertako txoritxorik handiena eta indartsuena bihurtzen da.
Adi: cierrapuños, tumbabarcos (Huelva y Sevilla), tumbacarretas (Doñana), esclafamuntanyes (revientamontañas, Valencia),hau hasteko besterik ez da, bere indar neurrigabea goraipatuz.
Badirudi Huelvan bere tamaina pixka bat puzten dutela, bueyesito deituz…
Pisuari erreferentzia eginez eta «apur bat besterik ez» esajeratuz: cienlibras, Doñana inguruan.
Beste leku batzuetan, Badajozen eta Teruelen esaterako, tamaina txikia hartzen da kontuan, eta are txikiagoa bihurtzen da: pájaro-mosca eta moscareta.
Peti-rei edo reiet ere esaten zaio, errege txikia esan nahiko lukeena, l ‘Ebre deltan…
… eta jatorri onomatopeikoko izen askorengatik, hala nola titet, sit, tintin, trit. Montalbanen, kexuaren txoritxoa, oilaskoak asko kexu egiten du eta!
Huelva/Sevillan, zosquitito izen atsegina erabiltzen dute.
Eta gure inguruan, ihi-txori, ihien artean dabilen txoria.
Ikusten duzuenez, indar eta trebetasun handiko hegazti umila da herri iruditerian, mendiak hautsi eta itsasontziak hondoratzeko gai dena. Baina niretzat, beti izango da Txip-Txiiip!!! -ren erritmo nekaezinean airean saltoka hegan egiten den kantarin erresalatua.
Goza dezagun, ospa dezagun, aprobetxatu dezagun gure kultura aberasten duen barietateaz.