Eta gure argazkietan txolarreak bilatzen dituzten guztientzat, jakin ezazue ez garela haietaz ahazten. Egia esan, oso presente daude gure argazki guztietan.
Gure inguruko txoritxorik ohikoena da, hiri-altzariez jabetzen ikusten duguna da: barandetan…
…parkeen egituretan…
…hiri osoan landatutako zuhaitzetan…
…lorategiak eta florestak.
Eta inoiz, inoiz, inoiz huts egiten ez duen lekuan: taberna eta terrazako inguruan ibiltzen da, eta beldur izpirik gabe agertzen da askariaren hondarretara.
Hainbesteko lotsagabekeriaz, non familiako beste kide baten itxura izan lezakeen.
Eta zaila egiten zaigu haien eskakizunei ezetz egitea…
…azken ogi-apurra irentsen diren arte. Eta deskuidatzen bazara, beste ogitarteko bat eskatzen dizute!
Abenduaren 3an, txori-zale liztor batek abisua eman zuen: Delawareko gaztetxo eder bat Peña inguruan paseatzen ari zen, Nerbioi ibaian.
Birritan ikusi ahal izan nuen garbi, baina artista falta zitzaidan: ez badago hori justifikatzen duen argazkirik, ea nola konbentzitzen dudan nik inor ikusi dudala, eta azkenik, hemen dago. Festa egun hauek aprobetxatuz eta bere tokirik gustukoena zein den jakinda, ondo ikusi ahal izan genuen. Gu eta beste argazkilari batzuk! Konbentzio bat zirudien.
Ez. Hau ez da.
Onartu beharra dago urrutitik ematen zuela pegoa: klaratxoa, moko ilun marrantatua, baina ez. Bigarren neguko kaio hankahoria izango dela uste dut, mantu grisagatik. Baina argi geratu zen arkakuso gaiztoak zituen irribarreko kaio bat hurbildu zitzaionean…
…eta tamaina konparatu ahal izan genuen. Batzuetan elementu jakin batzuk behar dira gauzak perspektiban jartzeko.
Beraz, tarte bat ibili genuen itsasadarraren ondoan, ohiko bihurtu diren beltxarga bikoteari eta martin arrantzaleari agur eginez, beti bezala. Eta tren-geltokira iritsi ginenean, hantxe zegoen, teilapean, itsasgorarekin itsasadarrean zehar zebiltzan arraintxoei begira.
Hau
bai. Ikusten nola eragiten duen nahastea? Jaspeatua, mantu grisarekin,
hanka arrosekin eta moko bereizgarriarekin, arrosa orban beltzarekin.
Ezaugarri hori dela eta, pikanillada ere esaten zaio.
Hegaldia altxatu zuen bere kohortearen atzetik, eta aurreko postura itzuli zen. Eta argazkilari guztiak atzean.
Oraingoan beste ikuspegi bat eskaini zigun…
Bere lagun berriez inguraturik ikusi zuenean, argi eta garbi geratu zen. Tamainak dena esaten du.
Ikuskizuna hasi zen: lardaskak, zalapartak, irribarreko kaioen garrasitxoak, gure neskaren garrasitxoak, plisti-plasta gehiago…
Argazki-makinen soinuak musika-hondoa balio zuen.
Erakustaldia hegaleko mugimendu dotore batekin amaitu eta bakean utzi genuen.
Benetan jenio pixka bat duela esan ziguten, eta berak janaria hartzea erabakitzen duenean, ez dago ezer eztabaidatzen dionik. Ni ere ez nintzateke neska horrekin haserretuko!
Itxura hauskorra izan arren, bere gorputz estilizatuak eta hanka luze eta indartsuek ibaiaren korronteetan eusten uzten diete: oinek aurrerantz eta atzerantz begira dauden hiru hatz dituzte, eta egonkortasuna ematen diete, ura mugitu arren.
Lertxunen lepo luzeak orno zerbikalak aldatuta ditu, S forman bihurritu ahal izateko, eta luzeagoa da eguneko lertxunetan gauekoetan baino. Lepo horrek hegaz uzkurtzen da, eta profil berezia osatzen du.
Haien arrantza modua moko luzearen mugimendu azkarra da, arpoi formakoa, eta mota guztietako harrapakinak lortzen dituzte: arraintxoak, krustazeoak, baita beste hegazti batzuen txitak ere, haragijaleak baitira.
Gure hezegune eta ibaietan lertxun batzuk ikus eta goza ditzakegu, begi hutsez, eta, hasteko, beti zelatan dagoen koartza grisa…
..eta bere ahaide hurbila, koartza inperiala.
Idi-lertxuntxo, mundu osoan ezaguna, behien artean kulunkatzen diren euliez elikatzen delako
Gartzeta handia, grisakoarena antzekoa, zuria eta moko laranjakoa.
Eta arreba txikia, gartzeta zuria. Inpoluta, dotore, oso estilizaturik, dotorea baino gehiago. Ibileko moduak ere kopete handikoak dira. Santoñako uretan enperatriza da.
Hunkitzen banaiz. Ikusten dudan bakoitzean gero eta politagoaaaa iruditzen zait.
Jakina, «ardeidae» mota gehiago daude (izena ere etereoa da), hainbeste lertxunen eta antzekoen artean martinete arrunta dugu. Gaztetxo hori Salburuako hezeguneetan hurbildu zitzaigun, Gasteizko erdigunean dagoen oasi horretan.
Eta agur esateko, Sorollaren koadro batetik pasa litekeen irudi hau, margolari handiak hegaztiak irudikatu nahi izan balitu. Ilunabarraren argiak eta uraren distirak lertxun gris hau Santoñako paduretan gaua igaroko duen ostatuetarantz egiten duen hegaldian kokatzen dute.
Txio musikalak migrazio-txoritxoak dira, eta noizean behin gure zelai eta herriak alaitasunez betetzen dituzte abestuz eta giroa zomorrotxuz garbitzen lagunduz.
Irailaren erdialdean Urduñara egindako bisitan, aipatutako trenbide abonuak aprobetxatuz, dantzarako gogoz ezagutu genuen gaztetxo hau.
Hainbeste asalduraren zergatiarik sumatu gabe jirabiraka ikusten genuen, harik eta ondo erreparatu genion arte…
…harrapakin txikiz betetako armiarma-sare bat aurkituz.
Hurbil zebilen beste musikal bat bere partea eskatzen…
…eta bien artean nolabaiteko lankidetza ezarri zuten…
…bata goiko aldetik eta bestea mugimenduari adi…
…eror litekeen edozein zomorrotxuz…
…Erorketa askean harrapatzeko.
Armiarma sare txikiarekin amaitu zutenean, beste esplorazio hegaldi bat egin zuten eta…
Hau bai dela jangela beteta edukitzea!
Kuriosote hau operazio osoa gainbegiratzen ari zela zirudien, eta hain adi, non argazki batzuk jarrera berean ateratzen utzi baitzigun. Ez nuen inoiz hain geldi ikusi!
Urtero bezala, eltxo-biltzaileak hemendik igarotzen dira migrazio-mugimenduetan. Baina kontatu didate batzuek geratzea erabaki dutela, gustatu zaiela lekua… Ongi etorri!
Aurten opari handi bat egin digute: aldiriko trenak sustatzeko asmoarekin, autoaren mende gutxiago egoteko helburuarekin eta garraiobide hori erabiltzen duten langile guztiei laguntzearekin, Renferen eta Feveren (aldiriak eta distantzia erdiak) tren-bonuak sortu dira, irailetik abendura doan bidaiatzea eskaintzen digutenak. Eta azken berrien arabera, urtebetera luzatzea planteatu dute.
Trenean 10 €ordaintzen dira bonua eskatzean, eta itzulgarriak dira hiru hilabetean hamasei bidaia baino gehiago egiten badira. Txolin bat, jaun-andreok, gazteak eta kriaturatxoak oro har. Eta zure maskota eraman dezakezu!!!
Berrikuntza horrek normalean bisitatzen ez genituen lekuetara bidaiatzera bultzatu gaitu. Lehenengo astean Zorrotzara joan ginen, Kadaguara, Nerbioian ureztaten ibaira, hurbilduz. Lertxunak, oiloak, ubarroiak, kaioak kantitatean eta ¡aztore bat! aurkitu ditugu.
Landarediaren artean ezkutatuta, harrapakina oraindik atzaparren artean duela. Uroilo bat harrapatu zuen eta astiro lumatzen zuen…
Luzaro egon ginen hari begira. Ikaragaitz, bere lanarekin jarraitu zuen.
Harrapakina dastatzen hasi zenean, bakean jaten uztea erabaki genuen.
Bi egun geroago, berriz ere tren-bonua erabili genuen Barakaldoko Galindora hurbiltzeko.
Ibaian zehar ibili ginen: ahateren bat, uroilotxo pare bat, txoritxoak eta… uroilanda handi bat.
Txori txiki honi buruz esaten da askoz errazagoa dela entzutea ikustea baino. Hor zegoen, bada, ertz lohitsuan bila, gure gogoberotasunetik at.
Atera eta kanaberen artean sartzen zen, bere zereginetan erabat kontzentratuta, gu ausartzen ez ginen bitartean, ezta arnasa hartzera ere beldurtzen bazen ere… Martin arrantzale bat ere ikusi genuen, baina trebeagoa izan zen eta garaiz ezkutatu zen.
Asteburu horretan bertan, gure helmuga gogokoenetako batera hurbildu ginen: Abusura. Bilboko itsasadarrak beti eskaintzen digu barietatea eta ezustekoren bat edo beste, hala nola Niloren antzara edo kaio polarra. Eta hurbil, hurbil, Bolintxuko irteera dugu, bake-hondar txiki bat edozeinbat txoritetako, ur-zozo hau bezala.
Esan beharra daukat denbora asko daramagula baten bila. Eta bat-batean esaten digute batzuk inguruan dabiltzala… egun batzuk kostatu zitzaigun aurkitzea! Hori bai, ordutik aurrera…
…eguuuuunero leku berean. Plazer bat, laztana.
Ikusten duzue zer gozatzen den trenarekin. Hurrengora arte!
Urrian, udazkeneko eguraldiaren oparotasuna aprobetxatuz, Txoritxikiako taldeak bere ohiko larreak ordez lautadakoak aukeratu zuen
Gasteizko Salburuako hezeguneetara hurbiltzea erabaki genuen, hirigune batean integratutako interesgarrienetako berdeguneetara. Gertu duzue Errekaleor auzo okupatua, bertan ikusgai dauden muralei begiratu nahi badiezue ere.
Espazio basati batetik ibiltzearen sentsazioa eta hiriaren hurbiltasuna sentitzearen sentsazioa oso esperientzia bizigarria da. Bide luzeak, hegaztiez inguratuak, fauna txikia, txakurtxo abenturazaleren bat (gogoan izan beti txakurrak lotuta eramatea, aniztasun handiko gunea dela eta oso zirikagarria egiten zaiela…), anatida ezberdinak dituzten putzuak, hala nola antzara arrunta… paradisu txiki bat da galtzeko.
Lehen aldia zen hegazti horiei guztiei argazkiak ateratzen genizkiela, eta topera gozatu genuen.
Zertzeta arruntaz maitemindu ginen, emea bere bitxitxo bereziarekin hegalean.
… eta begi berdeen itzala duen arra…
Ezkutatzen diren istingorrak…
… eta hegabera koloretsuak, haizezko gandor bereizgarriarekin, guztiak Arkautiko putzuan.
Uroilanda handi bereziak landarediaren artean mimetizatzeko gaitasuna du, baina egun honetan haietako hiru lokatzetan miatzen ikustea lortu egin dugu, gazteak izango zirela seguruenik mokoan kolorerik ez dutelako… nahiz eta hainbeste lokatzekin ziurtatzea zaila den!
Musika-hondokoa, oreinen berrea.
Haiek, urduri, dei bakoitzean ahotsa utziz…
Neskak, erlaxatuta, eguzki izpiez gozatzen itsasertzaren ondoan…
Las Zumas begiratokiaren irteeran, uretan erdi estalitako zuhaitz txiki baten azpian ezkutatuta, amiltxori gazte hau aurkitu dugu, bere zaintzan kontzentraturik, bere presentziaz ohartzen ziren oinezko apurrak alde batera utziz.
Eta, ibilaldia bukatutakoan, zuhaixka batzuen itzalean, erreka txindor ezagutu genuen, normalean entzuten den baina ikusten ez den txoritxo bat…
Derrigorrezko bisita da, natura basatia hiriaren erdigunean. Ikusten zailagoak dira beste animalia batzuk, hala nola azeriak, jinetak, erbinudeak, azkonarrak, basurdeak… baina egon, daude. Txoritxo batek esan dit…
Ez, benetakoetatik, denok ezagutzen ditugun usoetatik, hurrenez hurreneko nahaste eta misturek sortutako kolore desberdinetako horiek, zuririk garbienetik hasi eta tonu bitxienen nahaspilaraino doazenak.
Gure hiriko maizter gehienak uso hezigaitz ondorengoak dira, nahastuta eta birnahastuta kolorea galdu arte…
Eta gutxi geratzen dira kolore garbi eta bereiziak dituztenak. Ohikoena da hainbat askotarikoak…
…izatea. Nahiz eta noizean behin harritu egiten gaituzten, zehatz gehiago uso zuria besteak beste.
uso Batzuek ezdakit batek dute begiradan ,inposatzen duela… zerbaitek ikusi beharko du haien begien kolorea.
Beste uso bat, pagausoa, egoiliarra eta emigratzailea da, hau da, urtean zehar uso gutxi ikusten dugu, eta gero apirila eta iraila iristen dira eta txiribitak bezala loratzen dira euria egin ondoren…
Eta, amaitzeko, usapal aurkezten dizuet: erraz nahasten da bere lankideen artean usoak, baina desberdina da: ohikoa da gure hirian usapal turkiarra ikustea, finagoa, lirainagoa, tonu monokromokoa eta marratxo beltza lepoan. Casilda Iturrizar andrearen parkean ohikoa da, ahateen betiko parkean, eta gero eta gehiago hirian zehar.
Europako usapalaren argazki on bat erakutsi nahi nizuke, ekialdeko lehengusina baino koloretsuagoa, baina oraindik ez dugu zorterik izan ikusteko eta ederra ateratzeko. Espero dezagun iraila aldera gure Arraiz maitean agertzea. Ordura arte… Bakea!
Nerbioi ibaia Bilboko itsasadarrean bihurtzen den eremuan.- Abusuko gure parke gogokoenaren parean, Ibaieder parkea, aste honetan bertan uretara begira dagoen egurrezko begiratoki bat estreinatzen zuena. Ba hor, ez.– Pixka bat aurrerago, errepidea igarota, Arrigorriagan sartzen… bai, hor, zubian. Non dago kartela erakusten duena nolako hegaztiak ikus ditzakezun zortea eta pazientzia baduzu… ikastolaren ondoan… Bai? Iritsi zara. Orain zoaz barandara, trafikoak zure oinen azpian zubia dardarikatu egiten duela sentituz. Eta begira:
gozatu lertxuntxo arrunta edo gartzeta zuria nola iristen den ikusten. Gure hiria zeharkatzen duen ibaiaren ertzean lehorreratzen den hegaztirik dotore eta delikatuenetako bat.
Aire lehergarriarekin agertzen da, lumak laztuta, grinak pizten…
…zeren gartzeta arrak, bere eztei-garaian, buruan bi luma luze erakusten ditu,
baita luma-kopuru lirain bat ere, bularraldean eta atzealdean.
Eta edertasun hau laguna bilatzeko asmoz etorri da, argi dago?
Ez, ez da eztei-dantza, lehen urteko bi kaio patihori arrantza-gunean lehiatzen zaizkio: izan ere, urte osoa daramate angulitxoak lantzen, orain etorri berri bat iritsi eta guztiak eraman ditzan…
Bere maniobrek ez dute emaitzarik ematen. Begiratzen du uren mugimenduari, eta saiatzen, arrakastarik gabe, pintxo bilbotar bat harrapatzen mokora eramateko…
Hirugarren bira bat ematen du eraikinen gainetik hegan, arrantza gunera itzuliz eta… ezer ez. Badirudi gaur ez dela bere eguna, ez janaririk, ez andregairik. Ilunduta, gaua igarotzeko aterpe bat bilatzea erabaki du. Bihar beste egun bat izango da, eta zorte pixka batekin…
… berriro aurkitzen gara eta bere sedukzio metodoak erakusten dizkigu.
Nahiago nuke!!!
Aldarri eginez, erreklamatuz, jazarriz, janaria eskatuz, beste pandemia bat baletor bezala, mundua amaituko dela dirudi, hain modu zorrotzean. Udaberri honetan jaiotako txitak dira, batzuk ia gurasoak baino handiagoak, beste batzuk itxura ezberdinekoak, engainura daramatenak, beste hegazti mota batzuk balira bezala…
Baietz, badakigula, begi despistatuaz ikusita bi espezie oso antzekoak direla, horregatik gauza pare bat argitzen saiatzen gara:
Begi hutsez denok ezagutzen dugu zozo arra, gau iluneko koloreaz eta moko laranja alaikoz ale hau.
Baina zozo emeari begiratzen diogunean, zalantzak sortzen zaizkigu…
..antzeko tamaina eta kolore duen beste txori bat datorkigulako burura: birigarroa. Normalean bizkarretik ikusten dugu, eta horrek nahasmena sortzen digu.
Eta hemen aurrez aurre ikusten dugu, ezberdintasunak argitzen dizkiguna:
Zelaiak birigarroz eta zozoz beteta daude, eta txitoak bakarrik jaten ikasten ari dira. Une ezin hobea da horiek bereizten jolasteko; izan ere, birigarroa hegazti migratzailea da eta irailean hegaldia altxatuko du, eta ale gutxiago geratuko dira konparatzeko. Argazkitxo hauek erreferentzia gisa erabil ditzakezue:
Txito-zozo
Txito-zozoren amatxo
Txito-birigarroa
Txito-birigarroaren amatxo
Eta, bide batez, gozatu, halaber, gure zelaietan bizi diren karnaba, txirriskil, txonda, txorrotxio, eulitxori eta beste hainbeste txoritxorekin!
Gure txoritarako irteeretan ikusnahi bat baino gehiago aurkitzen ditugu: argazki-kamera batekin ikusten gaituztelako hurbiltzen zaizkigun pertsonak eta inguruan zer dagoen interesgarria jakin nahi dutenak, helburuaren aurrean salto egiten duten haur jostalariak, berriketa gogoa duten adineko emakumeak… laburbilduz, entretenitzeko eta gozatzeko gogoa duten jendea. Eta ez ditzagun ahantz gure abentura-lagun maitagarrian hainbat interes ezberdinak dituzten txakurtxoen jabeak.
Denei kontatzen diegu istorio eta proposamen bera: begiratu zure ingurura. Hain gaude ohituta bizitza presaka bizitzera, non ahaztu egiten baitzaigu benetan gizaki egiten gaituenaz gozatzea: Lur planetan bizi diren espezieetako batekoak gara, gure ekosistemaren parte diren izaki bizidunek partekatzen duten planeta.
Naturaren edertasuna zure ondoan dago, lasai begiratu nahi baduzu.
Eta, lagin horretarako, botoi bat: Eskurtze parkea, Irala auzoan. Bertan, haurrak zuhaitzetara igotzen dira, gurasoek neska-mutilen zirenean askatasuna gogoratzen duten bitartean.
Aitona-amonek hurbiltzen zaizkien zozoak izutuz paseatzen dute, nerabeek txontekin ogitartekoa partekatzen dute eta kanidoek gehien gustatzen zaiena egiten dute: jolastea.
Zuhaitzen adaburuen artean kirrinkak entzuten dira: hala dirudite behintzat, talde oso bat txutxumutxuka balego bezala… eta ez. Zure arreta eskatzen duen txirriskil arrunt txiki bat besterik ez da…
Txonta koloretsuak, garai honetan bularra grina gorriz tindatzen dutenak, gizakiengana hurbiltzen dira txolarreak imitatuz, pipak jaten gazte asko dagoela jakinik…
Zozo bikote hau zizare mamitsuenak hartzeko lehiatzen diren bitartean…
… birigarroak inguruko adar batetik begiratzen die…
… txinbo kapirotatu ar honek, bere txapel beltzarekin, adar altuenen egoera kontrolatzen du…
Eta beti presente dagoen txolarreak legearen agente lanak egiten ditu.
Baina freskatzeko eta indarberritzeko orduan, denak leku berera joaten dira: nolabaiteko gitarra itxura ematen dioten zuhaixkaz inguratutako ur-jauzi txikia.
Txirriskil arrunt bikotea
Zozoa beroaldia bustitzen
Xirulari karnaba hauek.
Birigarroa askariaren ostean
Txinbo kaskabeltz emea
Kolorez betetako hegal-hedapen batekin oparitzen digun txonta
Ustekabean harrapatu gintuen eulitxori beltz txiki hau
Eta, jakina, ordena mantentzeaz arduratzen dena. Ondo merezitako atsedena igerilekuan!
Bai, hemen, Eskurtze parkean, jendez inguratuta, zarataren erdian, errepidearen ondoan… Bilbo erdialdean. Gurekin doazen hegaztiak sinetsarazten digutena baino askoz indartsuagoak eta bizidunagoak dira. Hainbesteraino, non, berriro konfinatuko bagintuzte, hiriaren jabe bihurtuko bailirateke. denborarenpoderioz …