Algortako La Bola hondartzan, ekaitzetatik babesten diren hainbat hegaztiz gain, erraza da kaio erreidore saldo eder bat aurkitzea. Han, animo alaiz, liskartsu eta zalapartatsuz aritzen dira, ikuskizun akrobatikokoa eskaini zigun bikote hau bezala.
Garrasi eta jirabira artean, jauzi egin zuten.
… elkar jazarri zuten…
… babesten saiatu ziren…
…bultzadak izan ziren…
… dantzaldiak…
… inguraketak…
… eztabaida ozenak… diñoooot… barreak?
…harrapatuko zaitut…
… argi daukazu…
… lagunik onenak…
… beltxargaren dantza libreki interpretatzea…
… eta adiskidetzea.
¡Zinema baino hobea! Krispetak falta izan zitzaizkigun.
Udaberriaren hasieran, sastraken artean agertzen dira Mendebaldeko Afrikatik etorritakoen, herabeki.
Apur bat potoloak, moko laranja luze, sabel hori eta albo arreak…
Eta bizkarralde arre-berdexka, kamuflaje perfektua. Erraz nahas daitezke marroietako edozein txoritxorekin, badakizu, eltxoak, sasi txinboa, buztangorriak atzetik… bizkarretik identifikatu nahi baduzu, argi daramazu.
Konparatu eta bereiz dezazuen: txio-musikalak txikixeagoak eta itxura delikatuagokoak dira, ez herriko morroia dirudien sasi-txori bezalakoak…
Oso gustuko ditu zuhaitz baxuak eta zuhaixka arantzatuak dituzten eremuak, ahal dela inguruko errekaren batekin. Sasien erregea da, izenak dioen bezala…
… nahiz eta beste leku gogokoenetako bat Arraiz mendiaren hegaletan dagoen: mahastiak.
Zuhaixka-bilbaduran ezkutatzen ditu habiak, landare batzuen kimu kotoitsuak eta armiarmen ehuna aprobetxatuz, oso nahasketa gogorra.
Eta… ba al dakizu zergatik deitzen zaion sasi poliglota?
Bere kantu gutxi gora-behera melodiatsuen artean beste espezie batzuen imitazioak sartzen ditu, horrela hizkuntzetako aditu bihurtuz!
Duela hiru bat urte hasi zen dena, itxura bitxiko belatxinga pare bat aurkitu genuenean: hankak eta tontorrak gorrixka zituzten baina gorri gorri… Belatxingak, beltzak, belatxinga metomentodoak… ez direla uste dut.
Hurrengo urtean, pandemiaren urtean, berriz ugaldu zirela egiaztatu genuen. Guk dakigula, noski… Urte batean bi zeuden, eta hurrengoan, bost, eta horietako hiru gazteak ziren. Zuria eta botilan, esnea, edooooo, txoba-belatxinga mokogorri.
Eta denbora pasatzen da. Hurrengo urtean arrastoa galdu genien. Egia da txoba galduren bat agertzen zela noizean behin zelaietan, behien artean. Edo dorreen artean…
… gaur arte, eguzkitsu esnatu baita. Maiatzeko lehen igandea, amaren eguna, egun ezin hobea naturan gozatuz igotzeko, izan ere, langilearen eguna ere bada eta hemen ez du lan egiten ezta… horrek, ez baitu inork lan egiten.
Eta hara non iristen zaizkigun gure adiskide jatorrak, txoba mokogorriak.
Eromen-une zoragarri batean, milaka txoba ikusi ahal izan genuen korrika amak, suhiak, errainak, bilobak, hurbilekoak izutzen zituena,Alfred Hitchcocken «Txoriak» filma egia bihurtzen ari zelakoan. Ziur gaude zinemagile bikain honek egoeraz gozatuko zukeela.
Bi gurasoren eta hiru txurumbeleren familia-nukleo txikiak hogeita hamar hegazti inguruko saldo bati bide eman zion, hazkuntza maila ezberdinetan!
Nondik zetozen jakitea da misterio nagusia. Beharbada bidaia txiki bat egin zuten Urduñatik, non talde handiak ikusi ohi diren, beharbada Durangaldetik edo Arabatik, auskalo.
Kontua da maiatza osoan, kalorina eta zaparradekin, hogeita hamar bat txobako taldea handituz joan dela, 50 bat zenbatu arte. Zelaiak kolonizatu dituzte eta mokoka ibiltzen dira behien eta zekorren eta behorren eta zaldikoen artean . Eta azkenean, ¡azkenean!, haiei argazkiak hurbiletik ateratzen uzten digute.
Eta badirudi hainbeste ale artean bikote berriak sortzen direla. Zorionez, gainerako taldeak larre hobeagoen bila hegan egiten dutenean, larre horiek hemen bizitzen geratuko dira eta bertako biztanleria handituko da.
Errolda gaur egun, milaka. Bihar ikusiko dugu. Bertako familia handitzearekin, zoriontsuak gara.
Blog honetako sarrerak errepasatuz gero, ikusiko dut badagoela bat, garrantzitsuena, hegaztiak formatu digitalean ehizatzera eta harrapatzera eraman gintuena, maitemindu gintuena… Ez dagoela!!!
Ezin dut sinetsi!!! Nire putreak, ausartenak, lehoitsuenak, nire sai arreak, naturaren harrapaketaren zurrunbilo honetan harrapatu gintuztenak… Nire ideia liburuko orri hautseztatuen artean ezkutaturik daude nire koitaduak. Ez dadila gehiago esan ba, ¡Ea!
Zuen bila doa, txikitxoak.
Solemneak:
Gazteak eta helduak bereizteko, hiru puntu aipa ditzakegu:
Irisaren kolorea. Eremuan behatzeko zailagoa den ezaugarria, baina batzuetan bereiz daitekeena. Gazteengan oso marroi iluna da, helduarora iristen direnean argitzen dena.
Koilareko lumen kolorea, lepoaren oinarria inguratuz. Gazteen kasuan, marroia da argi eta garbi, eta helduen kasuan, berriz, argitu egiten da, kolore zurikoa izatera iritsiz.
Eta mokoa. Gazteengan tono iluna izango du, pixkanaka argituz joango dena, kolore argia hartu arte.
Haien lumek distantzian duten formari ere erreparatu diezaiokegu, nahiz eta prismatiko onak behar izan horretarako, bestela…
gazteek hegaldi-lumen profila zorrotzagoa dute, eta helduek biribilagoa.
Bai, oso zaila da bereizten!!!
Ale, egin beharrekoak egin ditzakezue. Datorren azteburuan putreak sailkatzera!
Muskizko padurak, plazer asko ematen digun lekua. Non aurki dezakegu gure martin arrantzale maitea…
…koloretako koartzak…
…galdutako flamenkoren bat…
Eta aztore bat. Aztore bat??
Baietz, zingira-mirotz bat ere eman digula…
…eta zapelaitzaren bat, baina… aztore bat?
Zorte kontua da. Eta une egokian leku egokian egotetik, flamenkoarekin gertatu zen bezala, handik harrapatu gintuena eta handik bi egunera desagertu zena, hondartza argazkilari desengainatuz beteta utziz…
Zoria, oraingoan, zetrero gazte baten itxuran agertu zitzaigun, bere aztore trebatzen.
Accipiter gentilis ale ederra, gaztetxo, bularra kolore argiz jaspeatua, begi horiz eta moko sendoz .
Adibide hori – aztore finlandiarra – itxian hazten da, eta hegazti mota hori oso balioetsia da falkoneriaren munduan. Beste hegazti txiki batzuen ehizako espezialistak dira, baina ez dituzte karraskariak alferrik galtzen, eskura aurkitzen badituzte.
Aztore autoktonoetatik bereizten dira, bularrean duten marrazkirik argiena eta tamaina handiagoa dutelako.
Gutxitan izaten dugu zure begien ezaugarriak hurbiletik aztertzeko aukera, bere begi-mintzarekin, hegaztien eta narrastien arteko erlazioa erakusten duena…
… Edo haren profil estilizatua, luma orraztuak eta moko zoragarriro kurbatua…
Atsegin handia izan da hain hegazti zoragarria hurbiletik ikustea. Horixe dute Muskizko padurek, beti harritzen zaituztela!
Espero dugu berriro ikusiko dugula harrapari zoragarri hau bere askatasuna lortuta… posible izango da?
Aitortzen dut, diren bezain azkar eta zerrendatuak izanik, ez ditudala berdantzen barietateak bereizten. Adituek bakoitzaren ezaugarriak azaltzen dizkidate: buruko marrak, kolore biziak, moko kakotua, tamaina, ohiko eremuak… eta berdin jarraitzen dut.
Sarean dabiltzan argazki guztien gogoeta eta konparazio askoren ondoren, niretzat deigarriena dena identifikatzea lortu dut: deigarria bere fosforito kolore horiagatik eta aurpegian dituen bi marra beltzengatik. Berdantza horiaz ari naiz.
Lehenengo aldian Arraizeko zelaietan agertu zitzaigun, belar artean ezkutatuta, negu txirtetan artean korrika, kamuflajean jolasten.
Bigarren aldiz pixka bat ikusgarriago, hurbilen dagoen hesian pausatutako argazkilariaren arreta erakarriz. Han ikusi ahal izan genituen haren bizkar gorrixka eta aurpegiko tonu biziak. Aurpegirik ilunena duten emeak…
Eta animatzen joan zen, hurbiltasun erakustaldi hauek utzi arte.
non argi eta garbi ikusten baita arrek janzten duten patroi beltz eta hori hain bereizgarria.
Gasteiztik gertu dagoen Mendixurrera egindako txango batean, ehunka hesi-berdantzari entzuteko zortea izan genuen. Eta entzun diot sastraka artean jirabiraka ikusten genituelako, baina ezin genien ederrik atera.
Eguerdiko argi biziaren azpian, hosto itzaltsuen artean, guasa pixka batez begiratzen zigun…
Ziur argazkilari hobeak ikusi zituela inguruan…
Eta hirugarren berdantza nire zalantza handia da. Hasieran, gari-berdantza gisa sailkaturik, aurpegiko markek, lumajeak eta, batez ere, beheko mokoaren tonu arrosak erabateko desorientazioan uzten naute.
berdantza bat da? Gari-berdantza da? Beste berdanta bateko emea da? Norbaitek argituko dit?? Beste edozein txoritxoa da?
Haziak jaten ari nintzen, uste dut berdantza hazpegiak dituela, baina ez naiz aditua…
Espero dut sorpresa bat emango didazula. ¡Mila esker!
Uribarri
Ganboa urtegiko hegoaldeko ilaretan, Gasteiztik 15 bat kilometrora, bai
migrazio-garaietan (udaberrian eta udazkenean), bai ugaltze-garaian,
hegaztiek Mendixurreko parke ornitologikoan eskaintzen duten ikuskizun
harrigarriaz goza daiteke, guk abuztuaren hasieran egin genuen bezala.
Lertxunak, txinportak, basa-ahate eta ipar-ahateak, ahate mokozabalak… era guztietako hegaztiek egiten dute habia bake-hondar honetan, eta horien artean gure kutunetako bat nabarmentzen da…
Ness aintzirako munstro ñimiño bat bezala, Mendixur aintzirako ur lasaietatik sortzen da gazte honen lepo liraina, murgi haundiko gaztetxo…
… janaria eskuratzeko gai izan arren, urtegi osoan zehar gurasoaren atzetik ibiltzea nahiago duen gazte bat…
… bere trikimailu eta bihurrikeriekin barre eginaraziz. Lehenik eta behin, urrutitik begiratzen dio bere irakasleari nola ematen zaion arrantza…
Eta hori disimulatuz eta harrapakinez harrapakina irentsiz urruntzen da, bere umeari arreta handirik eskaini gabe…
… gero, gaztetxoak erabakitzen duenean arrainak itxura ona duela besteren mokoan, lasterketa frenetiko bat hasten du garrasitxoen artean, amaren atzetik…
… amak erabakitzen duen bitartean hezitzaileagoa dela kontrako norabidean igeri egitea…
… eta bere umetxoa gogoz utzi.
Badirudi azpijokoak emaitza eman duela: ume txikiak ale eder bat arrantzatu berri du, arnasarik hartu gabe irentsi duena.
Abuztuaren erdialdean, udako berotan, behiek zintzarriak jotzen dituzte inguruetan…
Ring ring…. ring…. ring ring…. – Berriro dago astun hau, aldentzeko esaten dit, txakurtxoek txoriak uxatzen dizkiotelako baina ezin delako ni gabe bost minutuz bizi. Ring ring…telefonoa hartzen dut : Susurlatzen dut:
-Ez mugitu. Ez hurbildu. Ez arnastu. Bada argi-oilar eder bat, zuri-zuria, inoiz ikusi dudan gauzarik politena, hor bertan, haurrentzako jolasgunean ondoan…
–ABUBILLA?? – (Oihartzunak burrunba egin du Arraizen hegalaren, Artigasen kaio zalapartatsuen eta Kobetas mendiaren zati baten artean. Uste dut garagardotegian ere entzun dutela, non oilasko pare bat ihesi atera diren).
-Sssssssssssst! argi-oilar, bai, publiportaje bat egiten ari natzaio, amaitzean deitzen dizut.
–Non?: Joé, itzulinguru bat eginez hurbiltzen ari naiz, ez dut ikusten… belar artean dagoen txikitxo hori da? Zerbait horia, potolotxoa…
-Ba ez, nik ikusten dudana zuhaitz berria inguratzen duten hesoletara igota dago, dotore guztia…
(Uau!!! Reguauuu!!! Sssssstttt, zuek biok ixo, horrela, formalki eta isilik…)
-Nire neskek nola disimulatzen duten, hori gustatzen zait. Nondik gindoazen… ah! Argi-oilarrak!!! Horko txikitxo hori, belar artean? –
-Belarretan?… Ez, ea, zabuaren atzean, hesian gora, oso lasai dagoen, denbora pixka bat daramat grabatzen eta ez da inmutzen… –
-Kremazko gandorra erakusten du, zuri-beltza…
… Moko luze eta kakotua du, bizkarra zebra bat bezala eta bularra…
…zuria grisez marraz betea…
– Ikusten duuuut, ba, hori, belarretan… ezta?
-Ahhhhhhhh! Orain belarrarena ikusten dut. Bai, bi dira!
–Ahhhhhhhh! Orain hesikoa ikusten dut! Egia da, bi dira!
Eta justu orduantxe, bi argi-oilar pinpilik ospa egin ziren gu aho zabalik eta irribarrea ariman utzita.
isiltasunezko mantuak eremuak estaltzen zituenean aitona-amonen herrietan, non uda eta gure bizitzako garairik onena pasatzera joaten baikinen, beti entzuten zitzaion txandakako jakintsuari, bere etxeko atean eserita, freskotasunaz gozatzen eta ibai ondoko makalei begira:
Iluntzean kukua entzun daiteke. Ordu horretan etxera itzuli ez bazara, gauak harrapatzen zaitu eta gaua otsoz beteta dago…
Eta haurrok kukua kantatzen hasten zen unearen beldur ginen. Ez zuten balio «mesedez, amatxo, bost minutu gehiago» haiek, kukuaren soinuak beldurra sartzen baitzigun gorputzean, argi gutxiko farolak are distiratxu gutxiago izatea ziruditen, eta afariak gure berehalako arreta eskatzen zuen.
Eta benetan kukuak nahi duenean kantatzen du. Atzo eguerdian, besterik gabe, nire baratzetik hurbil, tomate eta kalabazinen artean, txatxangorriako kantuak bere eremua markatzen zuen bitartean, hondoko soinua atera zen, ku-cu… cu-cu…
Edo euria hurbiltzen zenean urrunean sartzen zen zorrotzailearen soinua bezala, kukuaren kantua ere entzun daiteke urrunean…
Haurtzaroko oroitzapenak dira, ipurtargien distirarekin nahasiak, egunetik egunera urriagoak diren argi-bitxillo horiek… aspaldi honetan ez dut bat ere ikusten.
Kuku bikote horri argazkia atera zen Arraizen, 2019ko abuztuko arratsalde batean,zomorro txiki koroatuak mundua hankaz gora jarri aurretik, Baina oso hurbil entzuten da gaur… non eta nire baratzeko petrikiloa kuku-txita bat hazten ari den!
Ilunabarra dator…. cu-cu… cu-cu…
Ez, benetakoetatik, denok ezagutzen ditugun usoetatik, hurrenez hurreneko nahaste eta misturek sortutako kolore desberdinetako horiek, zuririk garbienetik hasi eta tonu bitxienen nahaspilaraino doazenak.
Gure hiriko maizter gehienak uso hezigaitz ondorengoak dira, nahastuta eta birnahastuta kolorea galdu arte…
Eta gutxi geratzen dira kolore garbi eta bereiziak dituztenak. Ohikoena da hainbat askotarikoak…
…izatea. Nahiz eta noizean behin harritu egiten gaituzten, zehatz gehiago uso zuria besteak beste.
uso Batzuek ezdakit batek dute begiradan ,inposatzen duela… zerbaitek ikusi beharko du haien begien kolorea.
Beste uso bat, pagausoa, egoiliarra eta emigratzailea da, hau da, urtean zehar uso gutxi ikusten dugu, eta gero apirila eta iraila iristen dira eta txiribitak bezala loratzen dira euria egin ondoren…
Eta, amaitzeko, usapal aurkezten dizuet: erraz nahasten da bere lankideen artean usoak, baina desberdina da: ohikoa da gure hirian usapal turkiarra ikustea, finagoa, lirainagoa, tonu monokromokoa eta marratxo beltza lepoan. Casilda Iturrizar andrearen parkean ohikoa da, ahateen betiko parkean, eta gero eta gehiago hirian zehar.
Europako usapalaren argazki on bat erakutsi nahi nizuke, ekialdeko lehengusina baino koloretsuagoa, baina oraindik ez dugu zorterik izan ikusteko eta ederra ateratzeko. Espero dezagun iraila aldera gure Arraiz maitean agertzea. Ordura arte… Bakea!