Udaberria iritsi zen eta urez bete gintuen. Martxoa eta apirila negar-malkoak askatzen aritu dira, ubideak eta uraska ezkuturen bat urez betetzen, uhandre haztegi on bat.
Zorioneko bisitari bat ere ekarri digute.
Zuhaitzean gora zuhaitzean behera korrika ikus daiteke, adar artean saltoka, lurra ikuskatzen…
… ezkutaleku bila bere neguko elikagaientzat…
… inguruan dabiltzan txakurrei desafio eginez, probokatzeko eta hegan ateratzeko duten arintasunarekin.
Topaketa batzuetan honelako irudi politak utzi dizkigu, bere posizio gustukoenean, grabitateari desafio eginez.
Baina onena azken sorpresa izan da: bere laranja erdia aurkitu duela dirudi.
Blog honetako sarrerak errepasatuz gero, ikusiko dut badagoela bat, garrantzitsuena, hegaztiak formatu digitalean ehizatzera eta harrapatzera eraman gintuena, maitemindu gintuena… Ez dagoela!!!
Ezin dut sinetsi!!! Nire putreak, ausartenak, lehoitsuenak, nire sai arreak, naturaren harrapaketaren zurrunbilo honetan harrapatu gintuztenak… Nire ideia liburuko orri hautseztatuen artean ezkutaturik daude nire koitaduak. Ez dadila gehiago esan ba, ¡Ea!
Zuen bila doa, txikitxoak.
Solemneak:
Gazteak eta helduak bereizteko, hiru puntu aipa ditzakegu:
Irisaren kolorea. Eremuan behatzeko zailagoa den ezaugarria, baina batzuetan bereiz daitekeena. Gazteengan oso marroi iluna da, helduarora iristen direnean argitzen dena.
Koilareko lumen kolorea, lepoaren oinarria inguratuz. Gazteen kasuan, marroia da argi eta garbi, eta helduen kasuan, berriz, argitu egiten da, kolore zurikoa izatera iritsiz.
Eta mokoa. Gazteengan tono iluna izango du, pixkanaka argituz joango dena, kolore argia hartu arte.
Haien lumek distantzian duten formari ere erreparatu diezaiokegu, nahiz eta prismatiko onak behar izan horretarako, bestela…
gazteek hegaldi-lumen profila zorrotzagoa dute, eta helduek biribilagoa.
Bai, oso zaila da bereizten!!!
Ale, egin beharrekoak egin ditzakezue. Datorren azteburuan putreak sailkatzera!
Gogoratzen duzue martxoaren erdi aldera, pixka bat irteten utzi zigutenean, zikoina zoragarri iritsi berri hauek aurkitu genituela, pinu baten gainean beren lehen habia zirudiena eraikiz. Antza denez, ez da pinu bat, zedro bat baizik. Argi dago ni, botanikaz, zero patatero…
Itzuli gara, bada, jakiteko irrikaz, lotura ongi amaitu ote zen eta lehen umearen ikuspenaz goza ote genezakeen jakiteko irrikaz…
… bigarrenetik, pixka bat ezkutuago…
… eta hirugarrenarena, lotsatiagoa, baina ez bitxi gutxiago
Zikoinaren hiru umeak txandaka agertzen ziren, baina haietako bat zen, dudarik gabe, ahots kantaria zeramana…
… behin eta berriz agertzen zen, bere anaiak habiaren adaxken artean ezkutaturik utziz.
Ikusi ahal izan genuen nola aitak burua alde batera eta bestera okertzen zuen urruneko dei bat entzuten bezala eta habiatik alde egiten zuen
… bere bikotekideari lekua utziz, zeina janariz beteta iristen baitzen,
eta kontu handiz banatzen zuen hainbeste moko gosetiren artean.
Merendolaren ondoren, umeek hegal-ariketak egin zituzten, hurrengo hegaldietarako prestatuz.
Txitoek tripa beteta atseden hartzen zutela aprobetxatuz, arretaz ikusi ahal izan genituen zikoina ar eta emeen arteko aldeak. Hain dotore eta lirain ikusi genituen martxoan…
… eta horrela ikusten ditugu orain, oso mesedegarria ez den argazki batean, eguneko argiak eragin handia baitu. Emeak moko txikiagoa du, tonu argiagokoa, eta bularraldeko lumak lumatuagoak dirudite.
Eta arrak kolore bizia mantentzen du moko handienean, eta gandorra haizean.
Egun gutxi barru, txikiek lehen hegaldiak nola egiten dituzten ikusiko dugu berriro, zortea badugu!!!
Ez, benetakoetatik, denok ezagutzen ditugun usoetatik, hurrenez hurreneko nahaste eta misturek sortutako kolore desberdinetako horiek, zuririk garbienetik hasi eta tonu bitxienen nahaspilaraino doazenak.
Gure hiriko maizter gehienak uso hezigaitz ondorengoak dira, nahastuta eta birnahastuta kolorea galdu arte…
Eta gutxi geratzen dira kolore garbi eta bereiziak dituztenak. Ohikoena da hainbat askotarikoak…
…izatea. Nahiz eta noizean behin harritu egiten gaituzten, zehatz gehiago uso zuria besteak beste.
uso Batzuek ezdakit batek dute begiradan ,inposatzen duela… zerbaitek ikusi beharko du haien begien kolorea.
Beste uso bat, pagausoa, egoiliarra eta emigratzailea da, hau da, urtean zehar uso gutxi ikusten dugu, eta gero apirila eta iraila iristen dira eta txiribitak bezala loratzen dira euria egin ondoren…
Eta, amaitzeko, usapal aurkezten dizuet: erraz nahasten da bere lankideen artean usoak, baina desberdina da: ohikoa da gure hirian usapal turkiarra ikustea, finagoa, lirainagoa, tonu monokromokoa eta marratxo beltza lepoan. Casilda Iturrizar andrearen parkean ohikoa da, ahateen betiko parkean, eta gero eta gehiago hirian zehar.
Europako usapalaren argazki on bat erakutsi nahi nizuke, ekialdeko lehengusina baino koloretsuagoa, baina oraindik ez dugu zorterik izan ikusteko eta ederra ateratzeko. Espero dezagun iraila aldera gure Arraiz maitean agertzea. Ordura arte… Bakea!
Nerbioi ibaia Bilboko itsasadarrean bihurtzen den eremuan.- Abusuko gure parke gogokoenaren parean, Ibaieder parkea, aste honetan bertan uretara begira dagoen egurrezko begiratoki bat estreinatzen zuena. Ba hor, ez.– Pixka bat aurrerago, errepidea igarota, Arrigorriagan sartzen… bai, hor, zubian. Non dago kartela erakusten duena nolako hegaztiak ikus ditzakezun zortea eta pazientzia baduzu… ikastolaren ondoan… Bai? Iritsi zara. Orain zoaz barandara, trafikoak zure oinen azpian zubia dardarikatu egiten duela sentituz. Eta begira:
gozatu lertxuntxo arrunta edo gartzeta zuria nola iristen den ikusten. Gure hiria zeharkatzen duen ibaiaren ertzean lehorreratzen den hegaztirik dotore eta delikatuenetako bat.
Aire lehergarriarekin agertzen da, lumak laztuta, grinak pizten…
…zeren gartzeta arrak, bere eztei-garaian, buruan bi luma luze erakusten ditu,
baita luma-kopuru lirain bat ere, bularraldean eta atzealdean.
Eta edertasun hau laguna bilatzeko asmoz etorri da, argi dago?
Ez, ez da eztei-dantza, lehen urteko bi kaio patihori arrantza-gunean lehiatzen zaizkio: izan ere, urte osoa daramate angulitxoak lantzen, orain etorri berri bat iritsi eta guztiak eraman ditzan…
Bere maniobrek ez dute emaitzarik ematen. Begiratzen du uren mugimenduari, eta saiatzen, arrakastarik gabe, pintxo bilbotar bat harrapatzen mokora eramateko…
Hirugarren bira bat ematen du eraikinen gainetik hegan, arrantza gunera itzuliz eta… ezer ez. Badirudi gaur ez dela bere eguna, ez janaririk, ez andregairik. Ilunduta, gaua igarotzeko aterpe bat bilatzea erabaki du. Bihar beste egun bat izango da, eta zorte pixka batekin…
… berriro aurkitzen gara eta bere sedukzio metodoak erakusten dizkigu.
Nahiago nuke!!!
Aldarri eginez, erreklamatuz, jazarriz, janaria eskatuz, beste pandemia bat baletor bezala, mundua amaituko dela dirudi, hain modu zorrotzean. Udaberri honetan jaiotako txitak dira, batzuk ia gurasoak baino handiagoak, beste batzuk itxura ezberdinekoak, engainura daramatenak, beste hegazti mota batzuk balira bezala…
Baietz, badakigula, begi despistatuaz ikusita bi espezie oso antzekoak direla, horregatik gauza pare bat argitzen saiatzen gara:
Begi hutsez denok ezagutzen dugu zozo arra, gau iluneko koloreaz eta moko laranja alaikoz ale hau.
Baina zozo emeari begiratzen diogunean, zalantzak sortzen zaizkigu…
..antzeko tamaina eta kolore duen beste txori bat datorkigulako burura: birigarroa. Normalean bizkarretik ikusten dugu, eta horrek nahasmena sortzen digu.
Eta hemen aurrez aurre ikusten dugu, ezberdintasunak argitzen dizkiguna:
Zelaiak birigarroz eta zozoz beteta daude, eta txitoak bakarrik jaten ikasten ari dira. Une ezin hobea da horiek bereizten jolasteko; izan ere, birigarroa hegazti migratzailea da eta irailean hegaldia altxatuko du, eta ale gutxiago geratuko dira konparatzeko. Argazkitxo hauek erreferentzia gisa erabil ditzakezue:
Txito-zozo
Txito-zozoren amatxo
Txito-birigarroa
Txito-birigarroaren amatxo
Eta, bide batez, gozatu, halaber, gure zelaietan bizi diren karnaba, txirriskil, txonda, txorrotxio, eulitxori eta beste hainbeste txoritxorekin!
Gure txoritarako irteeretan ikusnahi bat baino gehiago aurkitzen ditugu: argazki-kamera batekin ikusten gaituztelako hurbiltzen zaizkigun pertsonak eta inguruan zer dagoen interesgarria jakin nahi dutenak, helburuaren aurrean salto egiten duten haur jostalariak, berriketa gogoa duten adineko emakumeak… laburbilduz, entretenitzeko eta gozatzeko gogoa duten jendea. Eta ez ditzagun ahantz gure abentura-lagun maitagarrian hainbat interes ezberdinak dituzten txakurtxoen jabeak.
Denei kontatzen diegu istorio eta proposamen bera: begiratu zure ingurura. Hain gaude ohituta bizitza presaka bizitzera, non ahaztu egiten baitzaigu benetan gizaki egiten gaituenaz gozatzea: Lur planetan bizi diren espezieetako batekoak gara, gure ekosistemaren parte diren izaki bizidunek partekatzen duten planeta.
Naturaren edertasuna zure ondoan dago, lasai begiratu nahi baduzu.
Eta, lagin horretarako, botoi bat: Eskurtze parkea, Irala auzoan. Bertan, haurrak zuhaitzetara igotzen dira, gurasoek neska-mutilen zirenean askatasuna gogoratzen duten bitartean.
Aitona-amonek hurbiltzen zaizkien zozoak izutuz paseatzen dute, nerabeek txontekin ogitartekoa partekatzen dute eta kanidoek gehien gustatzen zaiena egiten dute: jolastea.
Zuhaitzen adaburuen artean kirrinkak entzuten dira: hala dirudite behintzat, talde oso bat txutxumutxuka balego bezala… eta ez. Zure arreta eskatzen duen txirriskil arrunt txiki bat besterik ez da…
Txonta koloretsuak, garai honetan bularra grina gorriz tindatzen dutenak, gizakiengana hurbiltzen dira txolarreak imitatuz, pipak jaten gazte asko dagoela jakinik…
Zozo bikote hau zizare mamitsuenak hartzeko lehiatzen diren bitartean…
… birigarroak inguruko adar batetik begiratzen die…
… txinbo kapirotatu ar honek, bere txapel beltzarekin, adar altuenen egoera kontrolatzen du…
Eta beti presente dagoen txolarreak legearen agente lanak egiten ditu.
Baina freskatzeko eta indarberritzeko orduan, denak leku berera joaten dira: nolabaiteko gitarra itxura ematen dioten zuhaixkaz inguratutako ur-jauzi txikia.
Txirriskil arrunt bikotea
Zozoa beroaldia bustitzen
Xirulari karnaba hauek.
Birigarroa askariaren ostean
Txinbo kaskabeltz emea
Kolorez betetako hegal-hedapen batekin oparitzen digun txonta
Ustekabean harrapatu gintuen eulitxori beltz txiki hau
Eta, jakina, ordena mantentzeaz arduratzen dena. Ondo merezitako atsedena igerilekuan!
Bai, hemen, Eskurtze parkean, jendez inguratuta, zarataren erdian, errepidearen ondoan… Bilbo erdialdean. Gurekin doazen hegaztiak sinetsarazten digutena baino askoz indartsuagoak eta bizidunagoak dira. Hainbesteraino, non, berriro konfinatuko bagintuzte, hiriaren jabe bihurtuko bailirateke. denborarenpoderioz …
Bilbo ibar batean dago kokatua, mendiz inguratuta, eta Rekaldeberri auzoa gure Arraiz mendi maitearen magalean ezkutatzen da.
Eta harrapari asko, hala nola miru beltz eta miru gorriak, sai arreak, sai zuriak eta belatz gorri xarmantak.
Eta hauetaz dihardu gaurko postak: Errekalden bertan bizi diren batzuez, inguruko baratzeetan janari ugari aurkitzen dutela aprobetxatuz: sagutxoak, intsektuak, txoritxoak, zizareak…
Non mendiko mozketak amilotz urdinei, kazkabeltz handiei, txio-arruntei, buztangorri ilunei… ematen die aterpea, harrapari txiki hori zeruan agertzen denean ezkutatzen baitira.
Urteak daramatzate inguru honetan bizitzen, egoiliarren eta ibiltarien gozamenerako…
… eta haren presentzia dokumentatzen dugun gu bezalako begiluzeengandik, hegaz nabarmenduz arra, buru grisekoa, isats argia luma beltzen puntekin, eta tonu okrea igota bularrean …
… eta emea , bere buztanak lerro markatuagoak erakusten dituena eta lurrezko tonu duela , gorputza askoz ere moteatuta…
Egun hauetan jarduera bizia egin dute, beren asmoak argi uzten zituzten dei eta deiekin…
…batzuei akituta uzten daudela diruditenak…
…eta beste batzuei ez hainbeste.
Hurrengo belaunaldia ezagutzeko zortea izatea espero dugu.
Espe baratzeko neskari eta BULLY klaneko matriarkari eskainia.
Txolarre baten tamainako txoritxo hori gure lurretan agertzen da martxotik maiatzera, eta gurekin egoten da hurrengo migraziora arte, irailetik urrira arte, orduan erabakitzen baitute lagunekin alde egin edo negua hemen eman.
Negua igarotzea Afrikako eremuetan nahiago dute, beroa asko gustatzen zaiela dirudi, baina ugalketa-garairako eremu ez hain sutsuak aukeratzen dituzte, Arraizeko zelai berdeak, esaterako.
Pare bat urte ziren elkar ikusten ez zutela, eta harritu egin gintuen bikote honek. Emeak neurritsuagoak dira eztei-jantzietan, eta begiaren marrak bereizten ditu batez ere…
… argi eta garbi iristen dela aurikularreraino arren kasuan, antifaz bat bezala. Bikotea bilatzeko garaian gaudenez, beren galarik onenak janzten dituzte: tonu okre biziko bularra, bizkar arre-grisaxka, eguzkitako betaurrekoak…
… konkistarako prest.
Ipurzuri arrunta monogamoa da, eta horrek esan nahi du bikote bera dutela bizitza osoan. Beno, ez denak, beti dago salbuespenen bat.
Zulotxoak bilatzen dituzte harri artean, eta habia bat egiten dute goroldioz eta hostoz…
… mendi gaineko hondakinen ondoan bi hauek egiten ari zirela ziruditen bezala…
Biak dira Carduelis izenez ezagunagoa den jilgueril espeziekoak. Alaiak, zoriontsuak, urduriak, dibertigarriak, barregarriak, kantu txinpartatsua, koloreagatik argi eta garbi bereizten direnak.
Bertako jilgueroaren kasuan,karnaba, ofizialki Carduelis Carduelis deitua, kardutik-kardura ibiltzeko duen zaletasunagatik, bere haziez elikatuz,
argi eta garbi nabarmentzen da bere aurpegi gorrixka, bere inguruan halo zurixka eta banda iluna dituela. Bizkarra arrea, hegoak puntilla urreztatuarekin eta orban zuriak beltzaren gainean muturretan. Deigarria, ezta?
Txikiak izan ezik, askoz disimulatuagoak baitira.
Hala ere, Luganoa-Tarin(Carduelis Spinus) berde-horixka da, ukitu beltzekin, eta askoz ere oharkabean pasatzen da.
Gezurra dirudi Carduelisen lehengusua izatea…
Izan ere, txirriskil-arruntarekin nahasten da.
Karnaba arruntak zelaiak eta arboladiak atsegin dituen bezala, Luganori gehiago gustatzen zaizkiona errekastoetatik gertu dauden eremuak dira, non bainu lasai batez gozatzeko eguzkiaren izpien azpian…
(Nahiz eta karnaba arruntak ere bainu on bat izaten duen noizean behin…)
Eta Retuertoko errekatxo honetan talde txiki bat aurkitzeko zortea izan genuen…
… luganoak beraien buruak apaintzen. Eta bertakoek eguerdiko bermutxoaz gozatzen zuten bitartean…